سهم مالیات تحقق نیافته در سال آینده

بر مبنای لایحه بودجه سال 1396، دولت پیش‌بینی کرده است که درآمد مالیاتی دولت طی سال پیش رو برابر با 112 هزار میلیارد تومان باشد. در صورت تصویب رقم پیشنهادی دولت، درآمد مالیاتی دولت در سال 1396 در مقایسه با سال 1395 در حدود 11 هزار میلیارد تومان افزایش خواهد یافت. این میزان معادل با افزایش 10 درصدی درآمد مالیاتی مصوب دولت در سال گذشته است. می‌توان گفت انتظار افزایش 10 درصدی درآمد مالیاتی دولت بیانگر نگاه دولت مبنی بر کاهش عمق رکود در سال پیش‌رو است. یکی از نکات قابل توجه در زمینه درآمدهای مالیاتی در سال‌های گذشته حجم بالای درآمد مالیاتی عملی نشده‌ است. بر مبنای آمارهایی که به تازگی ازسوی بانک مرکزی منتشر شده است، در هفت ماه نخست سال جاری، درآمد مالیاتی دولت معادل حدود 69هزار میلیارد تومان بوده ‌است.
مقایسه رقم درآمد مالیاتی عملی شده و درآمد مالیاتی مصوب در هفت ماه گذشته نشان می‌دهد که طی این مدت در حدود 83 درصد از درآمد مالیاتی تصویب شده برای هفت ماه نخست سال مصوب شده‌ است. برای تخمین میزان درآمد مالیاتی دولت در 5 ماه پایانی سال 1395 می‌توان دو سناریو در نظر گرفت. در سناریوی اول فرض می‌کنیم میزان تحقق درآمد مالیاتی دولت در نیمه دوم سال گذشته، با روند تحقق درآمد مالیاتی دولت در نیمه دوم سال طی 5 سال گذشته برابر باشد. بر مبنای آمارهای بانک مرکزی طی 5 سال گذشته به‌طور میانگین 60درصد از درآمد مالیاتی تحقق یافته دولت در شش ماه دوم سال اتفاق افتاده است. همچنین بر مبنای آیینه آماری بانک مرکزی در 6 ماه نخست سال جاری درآمد مالیاتی عملیاتی شده حدود 59 هزار میلیارد تومان بوده ‌است. به این ترتیب بر‌مبنای گمان سناریوی اول، می‌توان انتظار داشت میزان درآمد مالیاتی تحقق یافته در نیمه دوم سال 1395 حدود 88 هزار میلیارد تومان باشد.
بنابراین با توجه به تحقق 10 هزار میلیارد تومان از درآمد مالیاتی دولت در مهرماه (با توجه به آمارهای بانک مرکزی) می‌توان انتظار داشت که در 5 ماه پایانی سال 1395 درآمد مالیاتی دولت حدود 78 هزار میلیارد تومان باشد. در صورت تحقق این فرض میزان درآمد مالیاتی عملیاتی شده دولت طی سال 1395 معادل با 93 درصد خواهد بود. در سناریوی دوم فرض می‌کنیم میزان تحقق درآمد مالیاتی سالانه دولت مطابق با میانگین تحقق دخل مالیاتی دولت طی 5 سال گذشته باشد. بر مبنای آمارهای بانک مرکزی طی 5 سال گذشته به‌طور میانگین 88 درصد از درآمد مالیاتی دولت تحقق یافته است. اگر روند دریافت مالیات در نیمه دوم سال از روند 5 سال اخیر پیروی کند، می‌توان انتظار داشت عملکرد درآمد مالیاتی دولت در نیمه دوم سال جاری معادل با حدود 79 هزار میلیارد تومان باشد. یعنی امید ریاضی(انتظار بر مبنای روند گذشته) درآمد مالیاتی در 5 ماه پایانی سال باید چیزی حدود 69 هزار میلیارد تومان باشد.

پیش‌بینی عدم وصول 20 هزار میلیاردی
بررسی شکاف بین میزان درآمد مالیاتی تحقق یافته و مصوب طی 5 سال گذشته حکایت از شکاف 12 درصدی بین درآمد مالیاتی تحقق یافته و درآمد تصویب شده دارد. با فرض ادامه این روند می‌توان انتظار داشت، در سال پیش‌رو شکاف بین درآمد مالیاتی دولت و میزان به تصویب رسیده به حدود 20 هزار میلیارد تومان برسد. این رقم تقریبا با مجموع میزان پیشنهادی درآمد دولت از محل «فروش کالا و خدمات» و «درآمد ناشی از خسارات و جرائم» برابر خواهد بود. این میزان همچنین معادل 60 درصد «درآمد حاصل از مالکیت دولت» خواهد بود. به عقیده کارشناسان، یکی از دلایل افزایش حجم درآمدهای مالیاتی تحقق نیافته، نقش پررنگ نفت در بودجه عمومی کل کشور است.

هر چند نقش درآمدهای مالیاتی در درآمد پیش‌بینی شده افزایش یافته است، اما افزایش 65 درصدی منابع حاصل از نفت در بودجه عمومی کل کشور می‌تواند تکیه دولت بر درآمدهای نفتی را مزمن‌تر کند. نسبت پیش‌بینی‌شده درآمد مالیاتی به درآمد نفتی که در لوایح بودجه پنج سال اخیر روند رو به رشدی داشت، در سال گذشته به حدود 5/ 1 واحد رسید. بر اساس آمارهای بانک مرکزی در هفت ماه نخست سال جاری نسبت عملکرد درآمد مالیاتی دولت به منابع حاصل از فروش نفت در حدود 7/ 1 واحد بوده است. بازگشت فروش نفت به دوران پیش از تحریم و روند خوش‌بین‌کننده قیمت نفت، با افزایش انتظار دولت از درآمد نفت در سال پیش‌رو پیش‌بینی دولت از نسبت درآمدهای مالیاتی به درآمدهای نفتی را حدود 4/ 0 واحد کاهش داده‌است. در واقع علت اصلی کم شدن این نسبت در مقایسه با سال‌های گذشته افزایش بیشتر درآمد نفتی پیش‌بینی شده در مقایسه با پیش‌بینی دولت از افزایش درآمدهای مالیاتی است.