میزان سرانه مصرف کاغذ و جایگاه ایران را در آسیا

حمایت از تولید داخلی در تمامی گرایش های صنعتی وظیفه تمام احاد ملت بوده و هست؛ اما نباید با اتخاد تصمیم هایی نامناسب و مواردی که پایه علمی ندارند بر مشکلات فعلی صاحبان صنایع در ابعاد دیگر افزود. اخیرا اقداماتی در جهت افزایش تعرفه واردات کاغذهای وارداتی به منظور حمایت از صنایع کاغذسازی داخلی صورت گرفته است که این تصمیم یقیا چالشهای زیادی را در پی خواهد داشت. این پژوهش به بررسی چالش­های افزایش تعرفه کاغذ وارداتی با ذکر دلایل منطقی خواهد پرداخت. دفتر شیمیایی و سلولزی وزارت صنعت‌، معدن و تجارت در طی نامه ای دلایل افزایش تعرفه کاغذ وارداتی را مطرح نمودند که در زیر به تفصیل مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

کاغذ از جمله مواد اولیه ای محصوب میشود که در صنایع چاپ و تحرير، بسته بندي، بهداشتي، دارویی، روزنامه و غیره بکار گرفته می شود لذا هرگونه تصمیم گیری پیرامون این ماده اولیه پر اهمیت میتواند مزایا و معایب جبران ناپذیری را در پی داشته باشد. قابل ذکر است کشور ایران سیزدهمین مصرف کننده در آسیا است. جدول شماره-1 میزان سرانه مصرف کاغذ و جایگاه ایران را در آسیا نشان می دهد.

شکل 1- مصرف سرانه کاغذ در کشورهاي مختلف

در این بخش به دلایل و چالش ها مطرح خواهد شد:

1- عدم کیفیت مناسب کاغذ تولید داخل کشور مانعی بزرگ برای تمایل بازار هدف:

از جمله مهمترین فاکتورهای اساسی در خرید کاغذ تنوع محصول، از جمله گراماژ و اندازه، کیفیت، قیمت و دسترس پذیری آن می باشد. طبیعتا تامین کاغذ از کارخانجات داخلی به مراتب راحتر از شرکت های خارجی با وجود تحریم و صدها مشکل دیگر خواهد بود. در اینجا این مسئله مطرح میشود که چه عاملی باعث شده است تمایلی برای استفاده از کاغذ چاپ و تحریر و روزنامه ایرانی وجود نداشته باشد. اولین مسئله مرتبط با کیفیت پایین کاغذ داخلی نسبت به نمونه خارجی می باشد که از جمله آن میتوان به درجه سفیدی کاغذهای چاپ و تحریر اشاره کرد. کارخانه چوب و کاغذ مازندران با در اختیار داشتن امتیاز برداشت جنگلهای شمال و استفاده از گونه های جنگلی از جمله بلوط و راش و … که از بهترین مواد اولیه برای تولید کاغذ می باشند توانایی تولید کاغذ روزنامه با کیفیت برابر با کارخانجات آسیایی از جمله اندونزوی و هندی را ندارند. همچنین قابل ذکر است که این سوال از وزارت محترم صنایع، معادن و تجارت مطرح گردد که تا کنون چرا بسیاری از شرکتهای داخلی تمایلی به مصرف کاغذ چاپ و تحریر و روزنامه داخلی ندارند و وزارت محترم چرا الزاماتی را تاکنون تدوین ننمودند. لذا از وزارت محترم درخواست تدوین قوانین حمایتی- تشویقی جهت ارتقا تکنولوژی و دانش فنی در جهت تولید با کیفیت تر کاغذ داخلی را خواستاریم.

2- کاهش تعرفه بیمه، مالیات و تعرفه گمرگی چوب آلات خام و مواد اولیه کارخانجات داخلی راهی مناسبتر

طبیعتا کاهش هزینه­های بیمه و مالیات کمک شایان توجهی به صنایع داخلی خواهد نمود. همچنین با توجه به اقلیم ایران، کاهش تعرفه واردات چوب آلات خام و مواد اولیه مانند خمیر کاغذ راهی مناسبتر برای حمایت از تولید داخلی خواهد بود. این موضوعات هیچکدام نه تنها باعث ایجاد پدیده تورم در قیمت کاغذ کشور نخواهد شد بلکه با کاهش هزینه های مذکور هزینه تولید داخلی کاهش یافته و کارخانجات داخلی توانایی رقابت را با رقبای خارجی خواهند داشت؛ اما افزایش تعرفه کاغذ وارداتی باعث ایجاد تورم و تشنج در بازار کاغذ خواهد شد. افزایش قیمت کاغذ قطغا منجر به تعطیلی و تعدیل بسیاری از کارخانجات چاپ، نشر بسته بندی خواهد شد. زیرا حدودا 70 الی 75 نیاز کشور از طریق کاغذ وارداتی تامین میگردد.

3- کاهش و حذف تعرفه صادراتی کاغذ

از دیگر اقداماتی که وزارت محترم صنایع میتواند در جهت حمایت از تولیدات داخلی داشته باشند کاهش و حذف تعرفه صادراتی کاغذ و مقوا خواهد بود. لذا با کاهش و حذف علاوه بر کاهش قیمت تمام شده برای مشتریان خارجی، انبارهای کارخانجات داخلی پر نخواهد بود و تشنجی هم در بازار داخلی بوجود نخواهد آمد.

4- تولیدان داخلی تنها 30 درصد نیاز کشور را تامین می­کند.

قابل ذکر است طبق آخرین مطالعات و آمار تقریبا 25-30 درصد نیاز کاغذ کشور با تولیدات داخلی تامین میگردد و حجم قالب بطبع باید از طریق واردات تامین گردد. قابل ذکر است دو کارخانه بزرگ و مطرح در کشور در حال حاضر به تولید کاغذ چاپ و تحریر و روزنامه میپردازند که با افزایش تعرفه کاغذ وارداتی تنها 2 کارخانه بزرگ و کمتر از ده کارخانه متوسط کاغذسازی منفعتی کوتاه مدت خواهند برد، اما یقیا در مجموعه باعث به بیکار شدن تعداد بسیار زیادی از نیروهای کار و به زحمت افتادن بیش از ده هزار نیروی کار در صنایع کاغذ، چاپ، نشر، بسته بندی، تبدیلات، دارویی و آموزش و پرورش خواهد شد و منجر به رکود شدیدی در صنایع چاپ، کاهش تیراژ کتاب، افزایش هزینه کتاب دانش آموزان، کاهش تمایل به بسته بندی کالاهای کشور و غیره خواهد شد.

5- عدم بهروری مناسب از باگاس به عنوان بهترین ماده اولیه کشور

شایان ذکر است باگاس ( تفاله نیشکر) یکی از بهترین مواد اولیه برای تولید کاغذسازی در دنیا محسوب میشود. که متاسفانه در کشور ایران بیش از 2 میلیون تن باگاس مازاد هر ساله سوزانده می­شود. لذا وزارت محترم صنایع، معادن و تجارت پیرو حمایت از صنایع داخلی و اشتغال زایی تدابیری جهت معرفی بهتر این فرصت به سرمایه گذاران داخلی و خارجی و استفاده بهتر این نعمت الهی اقداماتی را مبذول فرمایند. تا در آینده ای نه چندان دور شاهد تولید کل نیاز کشور از این ماده اولیه مناسب و ارزان قیمت باشیم.

دکتر علیرضا سوخته سرایی

دکتری مهندسی کاغذسازی دانشگاه تهران، مدرس دانشگاه و مشاور پروژه­های چاپ و بسته بندی