نظارت یا دخالت؟
استقرار و نظارت دفاتر گمرک در مناطق آزاد تجاری در مبادی ورودی و خروجی در دنیا یک رویه معمول است. به طور کلی گمرکات نظارتشان را هنگام ثبت و خروج کالا در مناطق آزاد اعمال می کنند و لزوم ایجاد مناطق آزاد جدید در کشورمان با شرط نظارت گمرک اتفاق جدیدی نیست که تصور کنیم در دنیا رخ نداده و اکنون در ایران انجام می شود. نکته مهم اما در کشور ما تعریف نظارت گمرک در مناطق آزاد و محدوده اختیارات گمرک در این زمینه است که هم می تواند کمک کننده باشد و هم بازدارنده. باید دید اختیارات گمرک برای نظارت بر تجارت در مناطق آزاد تجاری تا چه اندازه است؟ گمرک می خواهد در چه اموری دخالت کند یا صرف حضور و نظارت آن مطرح است؟ اگر صرف نظارت گمرک را اصل در نظر بگیریم، شرط حضور آن در مناطق آزاد تجاری نه تنها مفید بلکه ضروری است و اما اگر از دخالت گمرک در رویه های تجاری در مناطق آزاد بگوییم، بدون تردید با فلسفه شکل گیری این مناطق در تضاد قرار گرفته ایم و این مسئله قطعا یک امتیاز منفی برای مناطق آزاد کشورمان خواهد بود.
تعرفه های واردات کالا در ایران غیرمنطقی است. ابزارهای گوناگونی برای ورود کالا و دور زدن قانون و پرداخت نکردن عوارض وجود دارد. یکی از این ابزارها قاچاق و ورود کالا از مبادی غیررسمی است، و یکی دیگر می تواند سوءاستفاده از شرایط تجاری در مناطق آزاد باشد. متاسفانه در سال های گذشته شاهد این بودیم که این مناطق نه تنها بیشتر به درگاهی برای واردات تبدیل شده اند بلکه با خلاف اظهاری یا سوءاستفاده از ظرفیت های قانونی کالاهایی که از گمرکات رسمی امکان واردات آن وجود نداشته هم به ایران وارد شده است. این مسئله باعث شده رویه های تجاری در مناطق آزاد به دغدغه مسئولان کشور تبدیل شود و آثار منفی آن هم در تولید کشور مشهود باشد. با توجه به این از نظر من اصرار مجلس شورای اسلامی به نظارت گمرک در مناطق آزاد تجاری مسئله نیست و باید در زمینه خروج کالا از مناطق آزاد به سرزمین اصلی ارزیابی، راستی آزمایی و بررسی کالا به مثابه دیگر مبادی رسمی انجام شود. از این نظر باید تفاوتی بین گمرکات سرزمین اصلی با مناطق آزاد وجود داشته باشد اما در بحث ورود کالا به مناطق آزاد نباید سخت گیری کرد چراکه هر محدودیتی در این بخش این مناطق را از ماهیت اصلی اش دور می کند.
محمدلاهوتی
